**Кіріспе**

Қазіргі заманда жаһандану үрдісі ұлттық құндылықтар мен дәстүрлерге жаңа сын-қатерлер әкеліп отыр. Әр халық өзінің ұлттық ерекшелігін, салт-дәстүрін сақтау арқылы өзіндік болмысын танытады. Ислам діні мұсылмандардың рухани өмірінің негізі болғанымен, әр ұлттың өзіне тән дәстүрлерін де ескеруге мүмкіндік береді. Бұл мақалада Ислам діні мен ұлттық дәстүрлердің үйлесімділігі, шариғатқа қайшы келмейтін ұлттық әдет-ғұрыптарды сақтау мен өз ұлтының патриоты болудың маңыздылығы қарастырылады.

**Ұлттық дәстүрлер мен Исламның үйлесімділігі**

Ислам діні барлық мұсылмандарға бірдей әмбебап құндылықтарды ұстануды насихаттайды, алайда әрбір ұлттың мәдениеті мен дәстүрлерін де құрметтейді. Шариғат заңдарына қайшы келмейтін әдет-ғұрыптар мен дәстүрлерді сақтау мұсылмандар үшін маңызды. Мұхаммед Пайғамбар (с.ғ.с.) өзінің хадистерінде халықтың жақсы әдет-ғұрыптарын сақтап, оларды қолдауды уағыздаған.

**Ұлттық патриотизм және Ислам**

Ұлттық патриотизм – әрбір адамның өз ұлтын сүюі, оның мәдениетін, тілін, дәстүрін құрметтеуі. Исламда патриотизм – ұлтқа, Отанға деген сүйіспеншілік, ал Отанды қорғау – әрбір мұсылманның борышы. Құранда Алла Тағала әрбір адамды өзінің туып өскен жеріне, еліне деген махаббатпен тәрбиелеуге шақырады. Бұл тұрғыда мұсылманның ұлттық патриоты болуы шариғатқа қайшы емес, керісінше, Исламның рухани құндылықтарымен үйлеседі.

**Дәстүрлерді сақтау – ұлттық болмысты сақтау**

Ұлттық дәстүрлер – халықтың тарихы мен мәдениетінің бір бөлігі. Олар ұрпақтан ұрпаққа беріліп, ұлттың рухани байлығын сақтап қалуға көмектеседі. Мысалы, қазақ халқының қонақжайлылығы, үлкенге құрмет көрсету, наурыз мерекесін тойлау сияқты дәстүрлері Ислам дінінің құндылықтарымен үйлеседі және шариғатқа қайшы емес. Осындай дәстүрлерді сақтау арқылы мұсылман өзінің ұлттық болмысын сақтап, ұрпақтарына дұрыс тәрбие береді.

**Шариғатқа қайшы келмейтін ұлттық дәстүрлер**

Шариғатқа сай келетін қазақтың кейбір дәстүрлері мен әдет-ғұрыптары:

1. **Қонақжайлылық**: Қазақ халқының қонақжайлығы – Ислам дінімен толық сәйкес келетін дәстүрлердің бірі. Қонаққа құрмет көрсету, оны жылы қарсы алу – мұсылмандықтың бір белгісі. Пайғамбарымыз Мұхаммед (с.ғ.с.) қонақжайлылықты насихаттаған және қонақты қабылдау арқылы мұсылманның үлкен сауап алатынын айтқан.

2. **Үлкенге құрмет көрсету**: Қазақтар арасында үлкендерге, ата-әжелерге, ата-аналарға ерекше құрмет көрсету дәстүрі бар. Исламда да үлкендерге құрмет көрсету, ата-анаға ізгілікпен қарау міндетті іс болып саналады. Құранда ата-ананы құрметтеу туралы көптеген аяттар кездеседі.

3. **Ас беру**: Ас беру – қазақтың дәстүрлі ғұрыптарының бірі. Бұл рәсім шариғатқа сай орындалған жағдайда, марқұм болған адамдарға дұға ету және оларға арналған садақа беру ретінде қарастырылады. Құранда қайтыс болған адамдар үшін дұға ету және жақсылықтар жасау сауапты іс деп саналады.

4. **Құда түсу және неке қию**: Қазақ халқының дәстүрінде құда түсу және неке қию рәсімдері ерекше орын алады. Исламда да неке – қасиетті құндылық, және мұсылман қауымына дұрыс әрі адал жолмен отбасын құру насихатталады. Мұсылмандық некенің шарттары орындалған жағдайда, қазақтың неке қию дәстүрі шариғатқа сай келеді.

5. **Наурыз мерекесін тойлау**: Наурыз – көктемнің келуін, табиғаттың жаңаруын бейнелейтін мереке. Бұл мейрам қазақ халқының ежелгі дәстүрі болып табылады және оны Исламға қайшы келмейтін жолмен атап өтуге болады. Наурызда адамдар бір-біріне жақсы тілектер айтып, жәрдемдесіп, ауызбіршілікті күшейтуге тырысады, бұл Исламның негізгі құндылықтарымен үйлеседі.

6. **Сүндетке отырғызу**: Сүндетке отырғызу – қазақ халқының арасында кең тараған дәстүр. Бұл рәсім шариғат талаптарына сай келеді, себебі Пайғамбарымыз Мұхаммед (с.ғ.с.) оны орындауды ұсынған. Сүндетке отырғызу – мұсылмандықтың бір белгісі болып табылады.

7. **Бата беру**: Бата беру – қазақ халқының ізгі дәстүрлерінің бірі. Бата – Алладан жақсылық тілеу, дұға ету. Исламда дұға – өте маңызды құлшылық түрі. Бата арқылы адамдар бір-біріне жақсылық тілеп, өмірлеріне береке тілейді, бұл шариғатқа сай келеді.

8. **Жұма күні ұлттық киім кию**: Жұма намазына барғанда немесе арнайы діни мерекелерде ұлттық киім кию дәстүрі шариғатқа қайшы келмейді. Мұсылмандар үшін тазалық пен әдептілік маңызды, ал ұлттық киім кию – өз ұлтының ерекшелігін сақтау және оған құрмет көрсету болып табылады.

9. **Ат қою**: Жаңа туған балаға есім қою – қазақтың маңызды дәстүрлерінің бірі. Бұл рәсімде ата-ана баласына жақсы мағынасы бар есім беруге тырысады. Исламда да жаңа туған балаға көркем есім қою маңызды, және бұл дәстүр шариғатқа сәйкес келеді.

Бұл дәстүрлер қазақ халқының мәдениеті мен Ислам діні арасында үйлесімділіктің мысалдары болып табылады. Олар мұсылман қауымының рухани және мәдени өмірінде ерекше орын алады.

Шариғатқа қайшы келетін кейбір қазақ дәстүрлері мен ырымдары:

1. **Құмалақ ашу және бал ашу**: Қазақтың кейбір дәстүрлерінде құмалақ ашу немесе бал ашу сияқты әрекеттер бар. Исламда мұндай әрекеттер сиқыршылық пен болашақты болжау ретінде қарастырылады, бұл шариғатқа қатаң түрде қайшы келеді. Құранда және хадистерде сиқыршылықпен айналысу күнә деп саналады.

2. **Ата-баба рухына табыну**: Кейбір қазақ салт-дәстүрлерінде ата-баба рухтарына құрбандық шалып, дұға ету сынды әрекеттер кездеседі. Исламда тек бір Аллаға ғана табыну керек деп үйретіледі, ал ата-баба рухтарына табыну көпқұдайшылықтың (ширк) бір түрі болып саналады, бұл ең үлкен күнәлардың бірі.

3. **Тамыр тарту**: Тамыр тарту арқылы ауруды емдеу, диагноз қою сияқты әрекеттер қазақ халқында кең таралған. Бұл да Исламға сай емес, өйткені мұсылман адам денсаулық мәселелерінде дәрігерге жүгініп, дұға етуі керек. Тамыр тарту сияқты әрекеттер сиқыршылықпен немесе дінге қайшы келетін әдістермен байланысты болуы мүмкін.

4. **Тыйым салынған тағамдар мен сусындар**: Қазақтың кейбір дәстүрлерінде шошқа етін, харам тағамдарды тұтыну немесе ішімдік ішуге қатысты рұқсаттар болуы мүмкін. Исламда шошқа еті мен ішімдіктер қатаң түрде харам саналады.

5. **Ұл бала туғанда «түсіп қалған» нәрселерді сақтау**: Кейбір дәстүрлерде жаңа туылған сәбидің кіндігін, тісін немесе басқа да дене бөліктерін сақтап қою әдеті бар. Бұл әрекеттер сиқыршылыққа немесе зиянды сенімдерге негізделуі мүмкін, ал Исламда мұндай әрекеттер қолдау таппайды.

6. **Өліктің артынан дұға оқығанда шам жағу**: Кейбір қазақ салттарында өліктің артынан дұға оқығанда шам жағу немесе белгілі бір рәсімдерді орындау әдеті бар. Бұл әрекеттер Исламда жоқ, және олар ырымшылдыққа немесе басқа да шариғатқа қайшы келетін әрекеттерге әкелуі мүмкін.

7. **Батаны тек белгілі бір адам ғана беруі керек деген сенім**: Қазақтар арасында батаны тек белгілі бір адамдардың ғана беруі керек деген сенім бар. Исламда батаны кез келген мұсылман бере алады және бұл әрекетке шектеу қоюдың қажеті жоқ.

Бұл дәстүрлердің кейбірі тарихи тұрғыдан қазақ қоғамында орын алған, бірақ Ислам дініне сәйкес келмейтін болғандықтан, оларды қайта қарастыру және дұрыс түсінік беру маңызды. Мұсылмандар үшін басты мақсат – шариғат талаптарын орындау және дінді дұрыс ұстану.

**Қорытынды**

Ұлттық дәстүрлер мен Ислам діні арасында үйлесімділік табу – мұсылманның рухани өмірінің маңызды бөлігі. Шариғатқа қайшы келмейтін әдет-ғұрыптар мен дәстүрлерді ұстану арқылы мұсылман өз ұлтының патриоты бола алады. Бұл тек өз рухани болмысын сақтауға ғана емес, ұлттың мәдениеті мен құндылықтарын ұрпақтан ұрпаққа жеткізуге де ықпал етеді. Сондықтан, ұлттық дәстүрлерді Ислам дінімен үйлестіре отырып сақтау – әрбір мұсылманның міндеті және ұлттық болмыстың кепілі.

Бақытгүл Өтегенқызы