Кіріспе

Әзіл-қалжың – адамдардың арасындағы қарым-қатынасты нығайтып, көңіл көтеруге арналған табиғи іс-әрекет. Дегенмен, Ислам діні мұсылманның күнделікті өмірінде әзілге белгілі бір шектеулер қояды. Мұсылман адам әзілдескенде шеттен шықпай, әдебін сақтауы тиіс. Бұл мақалада мұсылманның әзілге қатысты әдептері, қандай әзілдерден аулақ болу керектігі және Пайғамбарымыз Мұхаммедтің (с.ғ.с.) өнегесі жайында сөз қозғалады.

Әзіл-қалжыңның орны мен маңызы

Исламда әзіл-қалжыңның адамның өмірінде белгілі бір орны бар. Пайғамбарымыз Мұхаммед (с.ғ.с.) де кейде сахабаларымен әзілдесіп, олардың көңілін көтерген. Бірақ оның әзілдері әрдайым шындыққа негізделген, әдепті және ешкімге зиян келтірмейтін. Сондықтан мұсылманның әзілдесуі де Исламның әдеп нормаларына сай болуы керек. Әзілдің мақсаты – адамдар арасындағы байланысты нығайту, көңілді көтеру және жағымды ахуал қалыптастыру.

Мұсылманның әзілге қатысты әдептері

1. Әділеттілік және шындық: Мұсылман адам әзілдескенде, шындықты айтуды ұмытпауы керек. Өтірік айту – үлкен күнә, ал әзіл барысында өтірік айту одан да ауыр күнә болып саналады. Пайғамбарымыз (с.ғ.с.): «Адамдарды күлдіру үшін өтірік айтатын адамға лағынет болсын» деп ескерткен (Әбу Дауд).

2. Құрмет пен әдептілік: Әзілдескенде өзгелерді қорламай, олардың қадір-қасиетін сақтап, құрмет көрсету керек. Біреуді мазақ ету, кемсіту, сыртынан күлу – Исламның әдеп нормаларына қайшы келеді. Құранда: «Бір қауым екінші қауымды мазақтамасын, мүмкін олар өздерінен жақсы шығар...» (Хужурат сүресі, 11-аят) деп ескертілген.

3. Ауыр сөздерден аулақ болу: Әзілдескенде дөрекі немесе ауыр сөздерді қолданбау қажет. Мұсылманның тілі әрдайым таза болуы керек, ал әзілдің өзі де әдепті болуға тиіс.

4. Мақсатты сақтау: Әзілдің мақсаты – көңілді көтеру, бірақ бұл мақсатқа жету үшін өзгелерге зиян келтірмей, әдептілікті сақтау маңызды. Әзілдің астарында жаман ниет немесе кемсіту болмауы керек.

5. Өзін-өзі бақылау: Әзілде шектен шығу – әдепсіздікке әкелуі мүмкін. Сондықтан мұсылман адам әрқашан өзін-өзі бақылап, әзілдің шегін білуі қажет.

Қандай әзілдерден аулақ болу керек?

1. Өтірік әзілдер: Мұсылманға өтірік айтып әзілдесу қатаң түрде тыйым салынады. Өтірік – Исламдағы ең үлкен күнәлардың бірі, сондықтан мұндай әзілдерден аулақ болу қажет.

2. Қорлау немесе мазақ ету: Басқаларды қорлап, мазақтап әзілдесу Исламда күнә болып саналады. Мұндай әрекеттер адамдар арасындағы қарым-қатынасты бұзуы мүмкін және Исламның негізгі қағидаттарына қайшы келеді.

3. Адамдарды үркітетін әзілдер: Біреуді қорқыту немесе үркіту арқылы әзілдесу мұсылманға тән емес. Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) мұндай әзілдерді қатаң түрде тыйым салған.

4. Құдайға немесе дінге қатысты әзілдер: Исламда Аллаға, дінге немесе діни рәсімдерге қатысты әзілдер жасау қатаң тыйым салынған. Мұндай әзілдер иманның әлсіздігін көрсетеді және үлкен күнәға жатады.

Пайғамбарымыз Мұхаммедтің (с.ғ.с.) әзілдесу әдебі

Пайғамбарымыз Мұхаммед (с.ғ.с.) өз өмірінде әдепті әзілдерді қолданған және әрқашан шындыққа негізделген әзілдер айтқан. Оның әзілдері ешкімді ренжітпейтін, керісінше, адамдардың көңілін көтеретін. Мысалы, бірде қарт әйел Пайғамбарымыздан «Мен Жәннатқа кіремін бе?» деп сұраған. Пайғамбарымыз (с.ғ.с.): «Қарт әйелдер Жәннатқа кірмейді» деп әзілдеп жауап берген. Сол кезде әйел ренжігенде, ол: «Сен Жәннатқа жас болып кіресің» деп түсіндірген. Бұл мысал Пайғамбарымыздың әзілдесу әдебінің қандай жоғары деңгейде болғанын көрсетеді.

Қорытынды

Мұсылманның әзіл-қалжыңы – оның әдебі мен иманының айнасы. Ислам діні мұсылмандарға әдепті, шыншыл және құрметті болуды үйретеді. Әзілдескенде шеттен шықпай, өзгелердің қадір-қасиетін сақтап, шындықты айту маңызды. Пайғамбарымыздың (с.ғ.с.) өнегесіне қарап, әрбір мұсылман өз өмірінде осы қағидаттарды ұстанып, өз әзілдерін шариғат талаптарына сай келетіндей етіп жасауы тиіс. Бұл мұсылманның қоғамдағы орнын нығайтып, адамдар арасындағы қарым-қатынасты жақсартуға септігін тигізеді.

Абдувалинов Дастан