Кіріспе

Тәңіршілдік – түркі халықтарының ежелгі сенімі, ол көк Тәңірге және табиғат құбылыстарына табынудан тұрады. Бұл сенім жүйесі өз уақытында көшпенді түркі халықтарының рухани және әлеуметтік өмірінің маңызды бөлігі болғанымен, Ислам діні таралғаннан кейін Тәңіршілдік қате әрі зиянды сенім ретінде қарастырылды. Бұл мақалада Тәңіршілдіктің шығу тегі, оның зиянды жақтары және Ислам тұрғысынан қателігі туралы егжей-тегжейлі талданады.

Тәңіршілдіктің шығу тегі

Тәңіршілдік сенімі көне түркі халықтарының рухани өмірінің негізін құраған. Тәңіршілдік бойынша басты құдай – Тәңір, ол аспанның, табиғаттың және адамдардың үстінен билік жүргізеді деп есептелген. Бұл сенім жүйесінде табиғат құбылыстары құдіретті күштер ретінде қабылданып, оларға табыну, құрбандық шалу сияқты рәсімдер орындалған. Сонымен қатар, ата-баба рухтарына табыну Тәңіршілдіктің маңызды бөлігі болған.

Тәңіршілдіктің қателігі

Ислам тұрғысынан Тәңіршілдік – үлкен қателік және зиянды сенім болып саналады. Оның негізгі себебі – Тәңіршілдікте көпқұдайшылық (политеизм) элементтері бар. Исламның басты қағидасы – таухид, яғни бір Аллаға ғана сену және құлшылық ету. Құранда Алла Тағала былай дейді: «Аллаға серік қосатын болсаң, амалың зая кетеді және зиянға ұшырайсың» (Зүмәр сүресі, 65-аят). Бұл аят көпқұдайшылықтың ауыр күнә екенін көрсетеді.

Тәңіршілдікте табиғат күштеріне, аспанға, жерге, отқа және басқа да құбылыстарға табыну кездеседі. Бұл әрекеттер Исламның таухид қағидасына қарсы келеді, себебі шынайы мұсылман тек бір Аллаға ғана сеніп, Оған ғана құлшылық етуі тиіс. Көпқұдайшылық адамды тура жолдан тайдырып, рухани дамуына кедергі келтіреді.

Тәңіршілдіктің зиянды жақтары

Тәңіршілдік сенімі Исламның негізгі құндылықтарына қайшы келіп қана қоймай, сонымен бірге рухани дамуға, адамзаттың бірлігіне және әділдікке зиян тигізеді. Тәңіршілдіктің негізгі зиянды жақтары:

1. Рухани адасушылық: Тәңіршілдік көпқұдайшылықтың элементтерін қамтиды, бұл адамды шынайы рухани жолдан адастырады. Аллаға серік қосу арқылы адам өзінің рухани тепе-теңдігін жоғалтып, тура жолдан тайады.

2. Жалпыға ортақ әділеттілікке нұқсан келтіру: Тәңіршілдік сенімі бойынша табиғат құбылыстары мен ата-баба рухтары адамның өміріне ықпал етеді деп сену – әділетсіздікке жол ашады. Бұл сенімнің негізінде әртүрлі ырымдар мен рәсімдер орындалып, адамдардың өміріне зиян тигізуі мүмкін.

3. Ислам қоғамының бірлігіне қауіп төндіру: Тәңіршілдік сенімі исламдық қоғамның бірлігіне кері әсерін тигізуі мүмкін. Мұсылмандар арасындағы сенім бірлігінің бұзылуы қоғамның әлсіреуіне, рухани құндылықтардың жоғалуына әкеледі.

Исламның Тәңіршілдікке қарсы ұстанымы

Ислам діні барлық пұтқа табынушылық пен көпқұдайшылықты қатаң түрде жоққа шығарады. Құранда Алла Тағала былай дейді: «Алладан басқа тәңір жоқ екенін біліңдер» (Мұхаммед сүресі, 19-аят). Бұл аят мұсылмандарға тек бір Аллаға ғана сену қажеттігін ескертеді. Тәңіршілдік сеніміндегі табиғат құбылыстарына, ата-баба рухтарына табыну – Исламда ширк деп саналады, ал ширк – ең үлкен күнә.

Пайғамбарымыз Мұхаммед (с.ғ.с.) да көпқұдайшылықты қатты сынға алып, адамдарды тек бір Аллаға ғана құлшылық етуге шақырған. Исламның негізгі мақсаты – адамның рухани дамуына, әділдікке және қоғамның бірлігіне қол жеткізу. Тәңіршілдік сияқты жалған сенімдер бұл мақсаттарға кедергі келтіреді және адамның жан дүниесіне зиян тигізеді.

Қорытынды

Тәңіршілдік – түркі халықтарының ежелгі сенімі болғанымен, Ислам тұрғысынан қате және зиянды сенім болып саналады. Бұл сенім жүйесі көпқұдайшылыққа, пұтқа табынушылыққа және адамды рухани адасушылыққа әкеледі. Ислам діні тек бір Аллаға ғана сенуді және Оған ғана құлшылық етуді талап етеді. Сондықтан, мұсылман қауымы Тәңіршілдік сияқты жалған сенімдерден сақтануы қажет және шынайы таухидке, әділдікке және рухани дамуға ұмтылуы тиіс.

Сафиуллин Жансұлтан