Тақия кию – бұл шариғатымызда орны ерекше берекелі амал. Ал енді намазда басқа тақия киіп оқу — сүннет. Пайғамбарымыз (с.а.у.) намазды сәлдесін киіп оқыған. Намазды жаланбас оқуды ертеректе Ханафи ғалымдары мәкрүһ санағандары жасырын емес.
Араб тіліндегі «фиқһ» сөзі сөздікте «бір нәрсені толықтүсіну, толық игеру» деген мағыналарды білдіреді. Яғни, бұл сөз ғылым, түсіну сөздерінен де терең мағынаны қамтиды. Сонымен бірге бір кісінің айтқан сөзінің мақсатын түсіне білуді де «фиқһ» деп атайды. Бір мәселені толық меңгерген, өте зерек, ой-өрісі кең кісіні «фақиһ» деп атайды. Фиқһ сөзі Құран Кәрімде жиырма жерде әртүрлі етістік түрінде кездесіп, бір нәрсені толық түсіну, парқына бару, бір нәрсенің ақиқатын білу және ақыл жүгірту деген мағыналарда қолданылған.
Мәзһаб туралы дұрыс түсінік қалыптастыру үшін фиқһ саласын және оның ерекшелігін тану өте маңызды. Фиқһ саласының ауқымдылығы мен күрделілігіне қоса, оның күнделікті өмірде жиі қолданылатындығы оның реттеліп жүйеленуіне деген қажеттілікті арттыра түседі. Бұл қажеттілікті өтеуде мәзһабтар үлкен рөл ойнайды. Ал бұл жағдайдан хабарсыз адамның мәзһабты теріске шығаруы әбден мүмкін. Сондықтан мәзһаб мәселесінде фиқһ жайлы тоқталу қажеттілігі туындап отыр.
Әбу Ханифа тағдыр туралы пікір білдіруден тартынатын әрі достарын да сақтандыратын. Юсуф ибн Халид Басрадан келген кезде оған: «Бұл – күрмеуі көп күрделі мәселе. Бұған кімнің шамасы жетер дейсің? Бұл – кілті жоғалып кеткен, шешімі жұмбақ сандық болғандықтан, оны тек қана Алладан ашық-айқын хабармен келгендер ғана аша алады»[1] деп, мәселенің күрделілігін ескерткен. Ғаламда пайда болған барлық нәрсе иләхи тағдыр мен қазаға қарай орын алады. Өйткені, Құран[2] мен хадистерде[3] барлық нәрсенің жаратылмай тұрып, алдымен жазылғандығы және орын алатын барлық нәрсенің осы жазмышпен жүзеге асатындығы айтылған. Алла тағала жақсы-жаманды барлық нәрсені терең ілімімен алдын-ала біліп, сол іліміне қарай лаух-ы махфузға жазып қойған[4].
Әбу Ханифаның ұстаздарын тану оның ғасырлар бойы нұр шашып, көңілдерді шуаққа бөлеген ілімінің қайнарларының бастауының қайда жатқанын көрсетеді. Бұл жайында өзі: «Мен ілім мен фиқһтың қайнаған ортасында өстім. Ғұламалармен бірге жүріп-тұрдым. Фиқһта ең білгір деген ғалымнан білім алдым» деген[1]. Әбу Ханифаның бұл сөзі оның нағыз ілім ордасында өскенін көрсетеді. Көптеген ғалымдармен жолығып, белгілі бір салада тереңдеп, танымал болғандарынан сабақ алған. Солардың арасында Ирактағы фиқһ саласының көрнекті ұстаздарының бірі Хаммад ибн Әбу Сүлейменге шәкірт болып, одан ілім үйренген. Әрине, ол Хаммадтан ғана сабақ алумен шектелмеген. «Тарихул-Бағдат» кітабында Әбу Ханифаның кімнен ілім алғандығы жайында былай делінген: «Әбу Ханифа бір күні Халифа Мансұрдың жанына барады. Халифаның жанында Иса ибн Мұса да бар еді. Бұл тақуа, сопы ғалым Иса ибн Мұса халифа Мансұрға бүгінгі әлемнің бірегей ғалымы осы деп, Имам Ағзам Әбу Ханифаны көрсетті.
«Рамазан айында ораза тұтқан адамның аузынан шыққан иіс, Алла Тағала үшін мисктің исінен де артық», деген хадис баршамызға мәлім. Алайда, Рамазан айында, мұсылмандар жұмыс немесе басқадай қарым-қатынас барысында, ауыздан шыққан жағымсыз иіспен өзге адамдарға ыңғайсыздық тудырулары әбден мүмкін. Бұндай жағдайларда ауыз қуысын тіс пастасы немесе басқа да гигиеналық құралдармен тазалау қажеттілігі туындайды. Шариғат ол жайлы не дейді және ораза кезінде мұндай амал рұқсат па? Төмендегі пәтуа осы сұрақтарға толыққанды жауап береді.
Қазіргі уақытта әр күн иманның болмаса амалдың әлсіз жеріне пышақ ұратын жаңа бүлікке жолығып отыратын болдық. Соңғы он төртінші жүз жылдықта Ислам үмметі тарауық намазын 20 ракағат етіп оқып жүр. Бірақ, жаңадан қоғамға енген «ағымдар» он төрт ғасыр бойы үммет Пайғамбар(оған Алланың сәлемі мен игілігі болсын) сүннетінен алыстап, ешқандай шариғат дәлеліне негіздемей тарауық намазын 20 ракағат етіп оқып жүргендей, тарауық намазы тек 8 ракағат деп жариялап жүр.
Сұрақ: Естуімше, мұсылмандарға алтын немесе күмістен жасалған ыдыс-аяқ қолдануға болмайды. Ал әшекейлеу мақсатымен үстінен алтын не күміс қабаты түсірілген ыдысты қолдануға болады ма? Тот баспайтын құрыштан жасалған ыдыстың үкімі қандай?
Сұрақ: Мешітте парыз намазды бөлек жамағат болып оқудың қалаулы еместігі жайлы хадистер бар ма? Мысалы, бір топ адам екінті намазын мешітте жамағатпен оқыды. Біраз уақыттан соң тағы бір топ келіп, екінші жамағат болып оқыды. Ханафи әлімдеріне сай, бұл қалаулы емес. Олай қайда айтылған?